[b]TÜRKİYE’NİN
ANAYASALARI[/b]
[b][/b]
[b]I. ) KANUN-İ
ESASİ (23 Aralık 1876)[/b]
Kanun-i Esasi Mithat Paşa tarafından hazırlanmıştır, II.Abdülhamid
tarafından ilan edilmiştir.
İstanbul Konferansı’nın toplanması sırasında ilan
edilmiştir (23 Aralık 1876).
Meşrutiyetin ve Kanun-i Esasi’nin yayınlanmasında Genç
Osmanlılar’ın (Jön Türkler’in) baskısı etkili olmuştur.
Kanun 119 maddeden oluşmuştur.
Egemenlik hakları padişahta toplanmıştır.
Türk tarihindeki ilk anayasadır.
[b]Yayınlanmasının Nedenleri:[/b]
1)
Osmanlı'yı yıkılmaktan kurtarmak.
2)
Azınlıkların devlete bağlılığını arttırmak.
3)
Balkan Meselesi'nin amacıyla toplanan Tersane Konferansı'nda azınlıklar
konusunda Avrupalı devletlerin baskısını engellemek.
[b]Kanun-i Esasi’nin Bazı Maddeleri:[/b]
1.
Osmanlı Devleti’nin yönetim şekli meşrutiyettir.
2.
Padişah’ın yanında iki tane meclis vardır: Ayan Meclisi ,Mebusan (avam)
Meclisi
3.
Ayan Meclisi padişah tarafından atanır ve ömür boyu mecliste kalır.
4.
Mebusan Meclisi üyeleri dört yılda bir seçilir.
5.
Bakanlar Kurulu padişaha karşı sorumludur.
6.
Meclisi açmak ve kapamak padişaha aittir.
7.
Kanun teklifini yalnız hükümet yapabilir.
8.
Barış antlaşmalarını padişah onaylar.
9.
Padişahın izni olmadan bir kanun mecliste görüşülemez.
10.
Yasama yetkisi Ayan ve Mebusan Meclisi’ne aittir.
11.
Yürütme yetkisi Padişah ve Bakanlar Kurulu’na aittir.
12.
Padişah, uygun gördüğü durumlarda meclisi feshedebilir, milletvekillerini
sürgüne gönderebilir.
[b]I.Meşrutiyet ve Kanun-i Esasinin Önemi[/b]:
1)
Osmanlı Devleti'nde rejim değişmiş, meşrutiyet yönetimine geçilmiştir.
2)
Kanun-i Esasi, Türk tarihindeki ilk anayasadır.
3)
Osmanlı’da halk ilk kez yönetime katılmış; halk seçme, seçilme ve temsil
hakkını kullanmıştır.
4)
Azınlıklar da meclise girmiş ve mecliste müslüman olmayan üye sayısı
müslüman üyelerin sayısını geçmiştir.
5)
Padişah iradesinin millet iradesinin üstünde olduğu kabul edilmiştir.
6)
1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nın (93 Harbi) başlaması ve meclisten bir
karar çıkarılamaması bahanesiyle II.Abdülhamid, meclisi kapatmış, Kanun-i
Esasi'yi yürürlükten kaldırmıştır (1878).
[b]Not:[/b] I.Meşrutiyet ve Kanun-i Esasi'nin ilanı, Genç
Osmanlıların (Jön Türkler'in) zaferidir.
[b]II. Meşrutiyet’in İlanı İle Kanun-i Esasi'de Yapılan
Bazı Değişiklikler (1908)[/b]
1)
Bakanlar, Mebusan Meclisi'ne karşı sorumlu olmuştur.
2)
Barış antlaşmalarını Mebusan Meclisi'nin onaylaması kararlaştırılmıştır.
3)
Padişahın meclisi açma, kapama ve üyeleri sürgüne gönderme yetkileri
kısıtlanmıştır.
4)
Basına geniş özgürlükler verilmiş, sansür kaldırılmıştır.
5)
Hükümet üyelerini sadrazam seçmeye başlamıştır.
6)
Siyasi partiler kurulmuştur.
Not: II. Meşrutiyet’ten sonra kanun-i Esasi’de yapılan
değişikliklerle padişahın yetkileri daha da kısıtlanmış ve meclise dayalı bir
yönetime geçilmeye çalışılmıştır
[b]II. TEŞKİLAT-I
ESASİYE (20 Ocak 1921)[/b]
Yunan ilerleyişi devam ettiğinden bir anayasa çıkarılması
zorlaşmıştır.
I.İnönü Savaşı'nın kazanılması üzerine M.Kemal bir önerge
yayınlamıştır (13 Eylül 1920).
Teşkilat-ı Esasiye adındaki bu önerge Türk Devleti'nin ilk
anayasası olmuştur (20 Ocak 1921).
23 esas ve bir ek maddeden oluşmuştur.
Türkiye Devleti’nin ilk anayasasıdır.
[b]1921 Anayasası'nın Bazı Maddeleri:[/b]
1)
Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
2)
Kanun yapmak (yasama) ve yürütme yetkisini kullanmak milletin tek ve
gerçek temsilcisi olan TBMM'ye aittir.
3)
TBMM üstünde güç yoktur.
4)
Türkiye Devleti TBMM tarafından yönetilir ve hükümet "TBMM Hükümeti"
adını alır.
5)
TBMM, hükümeti seçtiği vekillerle (bakanlarla) yönetilir ve hükümete
“Meclis Hükümeti” denir.
6)
TBMM, iller halkınca seçilen üyelerden oluşur.
7)
TBMM'de seçim iki yılda bir yapılır.
8)
Milletvekili seçimleri 2 yılda bir yapılır.
9)
Şer’i hükümlerin uygulanması TBMM’ye aittir.
10)
Kanun-i Esasi’nin Teşkilat-ı Esasiye ile çelişmeyen bölümleri geçerlidir.
11)
Meclis başkanı, hükümetin de başkanıdır.
[b]Önemi:[/b]
1)
Yeni Türk Devleti'nin kuruluşunun siyasi ve hukuki belgesidir.
2)
Güçler Birliği İlkesi kabul edilmiştir.
3)
Türk tarihinde ilk kez egemenlik ulusa verilmiştir.
4)
Meclis içinde İstiklal Mahkemeleri kurulmuş ve yargı gücü de
kullanılmıştır.
5)
Ulusal birliğin bozulmaması için devletin rejimi belirtilmemiştir.
6)
TBMM, yaptığı anayasa ile Kurucu Meclis özelliğini göstermiştir.
7)
Meclis Hükümeti sistemi kabul edilmiştir.
8)
Şer'i hükümlerin TBMM tarafından yerine getirilmesi kabul edildiğinden
1921 Anayasası laik bir anayasa değil-dir.
9)
1921 Anayasası, 1924 Anayasası'nın ilanına kadar yürürlükte kalmıştır.
[b]1921 Anayasası’nda Yapılan Değişiklikler:[/b]
1)
Türkiye’nin yönetim şekli cumhuriyettir.
2)
Devletin dini İslam’dır.
3)
Resmi dil Türkçe’dir.
4)
Cumhuriyetin ilanı ile Meclis Hükümeti Sistemi sona ermiş Kabine
Sistemi’ne geçilmiştir.
[b]III. 1924
ANAYASASI (10 Nisan 1924)[/b]
Artık Türk Devleti’nin rejimi belli olmuş ve eski anayasa
ihtiyaçları karşılayamaz olmuştu. Bu nedenle 1924’te yeni bir anayasa
hazırlanmıştır.
105 maddeden oluşmuştur.
[b]1924 Anayasası'nın Bazı Maddeleri:[/b]
1.
Egemenlik kayıtsız şartsız, milletindir.
2.
Devletin yönetim şekli cumhuriyettir.
3.
Devletin dini İslam, başkenti Ankara, resmi dili Türkçe’dir.
4.
Devletin rejimi, başkenti ve bayrağı değiştirilemez.
5.
Seçilme hakkı yalnız erkeklere aittir.
6.
Cumhurbaşkanı 4 yılda bir TBMM tarafından ve TBMM içinden seçilir.
7.
Aynı kişi arka arkaya iki kez cumhurbaşkanı olabilir.
8.
TBMM üyeleri 4 yılda bir seçilir.
9.
Seçmen yaşı 18, seçilme yaşı ise 30’dur.
10.
Seçme ve seçilme hakkı yalnız erkeklere aittir.
11.
Yasama, yürütme ve yargı yetkisi TBMM’nin denetimi altındadır.
12.
Türkiye Cumhuriyeti’nin tüm vatandaşları kanun önünde eşittir.
[b]1924 Anayasası’nda Yapılan Değişiklikler:[/b]
1.
“Devletin dini İslam’dır” maddesi 1928’de anayasadan çıkarılmıştır.
2.
1937’de Atatürk İlkeleri anayasaya girmiştir.
3.
Seçmen yaşı 22’ye çıkarılmıştır.
4.
Kadınlara milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.
5.
Ormanlar devletleştirilmiştir.
6.
Toprak reformu gerçekleşmiştir.
[b]Not:[/b] Türkiye Cumhuriyeti’nin en uzun ömürlü olan ve
en çok değişiklik yapılan anayasası 1924 Anayasası’dır.
[b]IV. 1961
ANAYASASI[/b]
27 Mayıs 1960 İhtilali’nden sonra Cemal Gürsel
başkanlığında hazırlanmıştır.
Avrupa’daki gelişmiş yasalardan yararlanılmıştır.
[b]1961 Anayasası’nda Yapılan Değişiklikler:[/b]
1.
Kuvvetler ayrılığı kabul edilmiştir.
2.
Yürütme organı; Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu olarak belirlenmiştir.
3.
Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu kurulmuştur.
4.
Anayasa Mahkemesi kurulmuştur.
5.
Cumhuriyet rejiminin ve niteliklerinin, resmi dil, bayrak ve milli marşın
değiştirilemeyeceği anayasaya kon-muştur.
6.
Nisbî Temsil sistemi getirilmiştir.
7.
Yasalar konusunda son söz Millet Meclisi’ne verilmiştir.
8.
12 Mart Muhtırası’ndan sonra yarı askeri rejim döneminde, parlamento
dışından hükümetler kurulmuştur.
[b]V. 1982
ANAYASASI[/b]
12 Eylül 1980 İhtilali’nden sonra Kenan Evren başkanlığında
hazırlanmıştır.
Danışma Meclisi ve Milli Güvenlik Konseyi’nin onayından
sonra halkın oyuna sunuldu.
1982 Anayasası’ndaki Yenilikler:
Cumhuriyet Senatosu kaldırılmıştır.
Meclis 400 üyeden oluşmuştur.
Cumhurbaşkanı’nın 7 yıl süre için seçilmesi kabul
edilmiştir.
Milletvekili 5 yılda bir seçilir.
Türk Dil ve Tarih Kurumu birleştirilmiştir.
Cumhuriyet rejiminin ve niteliklerinin, resmi dil, bayrak
ve milli marşın değiştirilemeyeceği anayasada yine yer almıştır.
[b]1982 Anayasası’nda Yapılan Değişiklikler:[/b]
1.
Referandum sonucu 141, 142 ve 163. maddeler kaldırılmıştır.
2.
Siyasi yasaklılar tekrar siyaset hayatına dönmüştür.
3.
Zorunlu ilköğretim, kesintisiz 8 yıl olmuştur.
4.
Seçmen Yaşı 18’e indirilmiştir.
5.
Milletvekili sayısı 550’ye çıkarılmıştır.
[b]1924, 1961 ve 1982 Anayasalarının Ortak Yönleri:[/b]
1. Egemenlik kayıtsız, şartsız milletindir.
2. TBMM’nin üstünde güç yoktur.
3. Cumhuriyet Rejimi değiştirilemez.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder